Łódzkie Towarzystwo Przyjaciół Książki

MIŁOŚNICY PIĘKNYCH KSIĄŻEK

W pejzażu kulturalnym Łodzi nie jesteśmy zbyt widoczni i tylko osoby wtajemniczone lub zaprzyjaźnione z nami wiedzą o naszych spotkaniach. Interesują nas sprawy książki, zwłaszcza zabytkowej lub pięknie wydanej, sztuka druku, grafika, ekslibrisy. Można spotkać nas w księgarniach i antykwariatach, których, niestety, w naszym mieście ubywa, czasem trafić na opracowywane przez nas estetycznie wydane druki i niskonakładowe publikacje lub od czasu do czasu zobaczyć na publicznych wystawach obiekty, które pochodzą z naszych domowych księgozbiorów, szuflad i tek kolekcjonerskich. Nazywani jesteśmy bibliofilami, czyli miłośnikami ksiąg i druków, a naszą dewizą jest stwierdzenie: łączy nas miłość do książek (amor librorum nos unit).

W Łodzi bibliofilów skupia Łódzkie Towarzystwo Przyjaciół Książki, które powstało w 1967 r. Warto jednak podkreślić, że tradycje bibliofilskie w naszym mieście sięgają 1927 r. Wtedy to, przed 95 laty, przybyły z Krakowa lekarz, literat i znawca pięknych książek, Przecław Smolik powołał do życia Towarzystwo Bibliofilów w Łodzi. Dzięki Smolikowi, człowiekowi zasłużonemu dla kultury w naszym mieście, w kręgu spraw bibliofilskich znaleźli się tacy artyści, jak: Władysław Strzemiński, Katarzyna Kobro i Karol Hiller.


Ekslibrisy projektu Karola Hillera, cynkografie, (1928)

Towarzystwo organizowało wystawy, odczyty, a przede wszystkim przygotowywało piękne publikacje, z których najbardziej okazałe są wydawnictwa autorstwa Przecława Smolika poświęcone historii ilustracji: Zdobnictwo książki w twórczości Wyspiańskiego i Jana Bukowskiego prace graficzne. Wojna zamknęła ten pierwszy rozdział w dziejach łódzkiego bibliofilstwa.

W 1958 r. ostatni z żyjących członków TBŁ Jan Augustyniak, dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej, dziś noszącej imię Marszałka Józefa Piłsudskiego, odnowił bibliofilską tradycję. Powołany został Klub Miłośników Książki przy Stowarzyszeniu Bibliotekarzy Polskich okręg Łódź-miasto. Przez prawie 10 kolejnych lat w KMK, któremu prezesował Michał Kuna, łódzcy bibliofile i kolekcjonerzy organizowali spotkania klubowe i odczyty poświęcone literaturze, księgarstwu, bibliotekarstwu, sprawom papiernictwa i introligatorstwa, kolekcjonerstwa ekslibrisów i unikatowych, pięknych książek. Wiele imprez bibliofilskich odbyło się w najstarszym w Łodzi antykwariacie „Słowo” Henryka Maszewskiego i w księgarni „Pegaz”. Niestety, obie te zasłużone dla spraw książki placówki już nie istnieją. Członkami Klubu Miłośników Książki byli między innymi artyści plastycy: Jerzy Krawczyk i Teofil Jóźwiak oraz Jerzy Dunin-Borkowski z Krośniewic, wybitny kolekcjoner narodowych pamiątek, książek i dzieł sztuki.


Ekslibrisy, miedzioryty Teofila Jóźwiaka

W 1967 r. bibliofile wyemancypowali się ze Stowarzyszenia Bibliotekarzy i stworzyli Łódzkie Towarzystwo Przyjaciół Książki, któremu przez 17 lat przewodził Michał Kuna, znakomity bibliofil, bibliotekarz, księgoznawca i typograf, znany wszystkim miłośnikom książki w Polsce. ŁTPK jest stowarzyszeniem działającym wyłącznie dzięki społecznej, bezinteresownej pracy swych członków. Jego głównymi, statutowymi celami są: skupianie przyjaciół i miłośników książki, bibliofilów oraz kolekcjonerów druków, ekslibrisów, małych form grafiki; rozbudzanie zamiłowania do książki, szczególnie pięknie wydanej oraz umiejętnego i możliwie twórczego zbierania książek mających wartość zabytkową, artystyczną i unikatową; popieranie i ułatwianie kolekcjonerstwa.

Towarzystwo wydało kilkadziesiąt pięknych, niskonakładowych publikacji z zakresu tematyki bibliofilskiej i kolekcjonerskiej, przede wszystkim dotyczących Łodzi i regionu łódzkiego, katalogów wystaw oraz kilkaset drobnych druków okolicznościowych, grafik, dyplomów i adresów gratulacyjnych, zaproszeń, komunikatów itp. Przez bibliofilów i prywatnych kolekcjonerów poszukiwane jest, sygnowane znakiem ŁTPK, pięć tomów Listów Bibliofilskich, teki ekslibrisów, katalogi i inne wydawnictwa interesujące w treści oraz zwracające uwagę piękną formą typograficzną.

W kręgu Towarzystwa narodził się pomysł organizowania w Łodzi cyklicznej, międzynarodowej wystawy „Małe Formy Grafiki”, której komisarzami w latach 70. i 80. ubiegłego wieku byli bibliofile: Michał Kuna i Grzegorz Matuszak. W 1987 r. ŁTPK było organizatorem i gospodarzem Ogólnopolskiego Zjazdu Bibliofilów, któremu towarzyszyły wystawy najpiękniejszych wydawnictw bibliofilskich, artystycznych opraw introligatora artysty Franciszka Joachima Radziszewskiego, ciekawych kolekcji ekslibrisowych oraz pamiątek z historii łódzkiego bibliofilstwa.

Stasys Eidrigevičius, Ex libris Łódzkie Towarzystwo Przyjaciół Książki. 1967-1977,
akwaforta z akwatintą, 1976

W ostatnim czasie członkowie i sympatycy ŁTPK mieli okazję zobaczyć interesującą wystawę „Warsztat Samuela Tyszkiewicza” ukazującą dorobek wybitnego artysty typografa tworzącego na emigracji i pokaz miniatur graficznych Wojciecha Jakubowskiego; wysłuchać gawęd o monetach i książkach, Muzeum Polskim w Rapperswilu, konserwacji starych książek, o losach biblioteki króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; zwiedzili stary cmentarz żydowski przy ul. Brackiej oraz Muzeum Papieru i Druku w skansenie Centralnego Muzeum Włókiennictwa; spotkali się z redakcją „Tygla Kultury” i rodziną łódzkich księgarzy pp. Brzozowskimi. W Towarzystwie odbyły się promocje książek: Pasja książki. Studia poświęcone pamięci prof. Janusza Dunina, praca zbiorowa pod redakcją J. Ladoruckiego i M. Rzadkowolskiej i Kota w worku G. Matuszaka oraz prezentacja kolejnych tomów pięknie wydawanego rocznika „Akapit”, czasopisma Towarzystwa Bibliofilów Polskich w Warszawie, które graficznie opracowuje członek ŁTPK, artysta plastyk Włodzimierz Rudnicki.

W ciągu 55 lat istnienia funkcję prezesa Łódzkiego Towarzystwa Przyjaciół Książki po Michale Kunie pełnili: Bogdan Jastrzębski, Grzegorz Matuszak (przez 16 lat), Andrzej Łuczak, Barbara Czajka i od 2012 r. ponownie Grzegorz Matuszak. Siedzibą ŁTPK jest Łódzki Dom Kultury przy ul. Romualda Traugutta 18, gdzie w saloniku bibliofilskim odbywają się comiesięczne spotkania przyjaciół i miłośników książki.

Na zakończenie tej krótkiej informacji o bibliofilach zrzeszonych w Łódzkim Towarzystwie Przyjaciół Książki pragnę wyrazić przekonanie, że bibliofilstwo jest pięknym sposobem dowartościowania życia, nadania mu nowych barw i kształtów, zapewne może nieco elitarnym, ale szeroko dostępnym obszarem intelektualnej przygody, estetycznej satysfakcji i twórczego uczestnictwa w kulturze. Przecież nie samym chlebem człowiek żyje, a w czasach rozwoju mediów elektronicznych, Internetu, e-booków i innych nowinek cywilizacyjnych kultura książki, kultura słowa drukowanego zasługuje na ochronę i szacunek. Tym także zajmujemy się my, łódzcy bibliofile, czyli miłośnicy pięknych książek. Zapraszamy do odwiedzania nas za pośrednictwem strony internetowej, a osoby, które czują się miłośnikami i przyjaciółmi książki z sympatią powitamy w gronie
członków ŁTPK.

Grzegorz Matuszak